Müslüman bir ülkede yaşıyor olmamız sebebiyle yatırımcıların bir çoğunun sıklıkla sorduğu sorulardan biri: “Borsa Haram Mı?” Günlük hayatta sıkça duyduğumuz caiz kelimesi de söz konusu borsa olduğunda sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Peki borsaya girmek, borsada işlem yapmak ve yatırım yapmak haram mı yoksa caiz mi?
Diyanet İşleri Başkanlığı’na göre borsada yatırım yapmak caizdir. Hisse senedi almak ve satmak bir şirkete ortak olmak anlamına geldiği için borsada gönül rahatlığı ile yatırım yapabilirsiniz. Ancak her şeyde olduğu gibi bunda da yatırımcının dengeli davranması şart. Yatırımcı kumar oynar gibi sürekli borsa ile ilgileniyorsa, ailesini ve kendisini borsa sebebiyle zor durumda bırakıyorsa bu dinimizce hoş karşılanmamaktadır. Borsa sebebiyle evini, arabasını satan işleri batan birçok yatırımcı bulunmaktadır.
Borsada açığa satış işlemi kişinin sahibi olmadığı hisse senetlerinin satılmasına veya satışına dair emir verilmesi anlamına gelir. Borsada hisselerin düşeceğine kanaat getiren yatırımcıların başvurduğu bu yöntemde yüksek fiyattan işlem gören hisselerin satışı ve fiyatları düştüğünde yeniden alınarak sahibine iade edilmesi ile aradaki fiyat farkından kazan elde edilmesi planlanır. İşlem gününden takas gününe kadar olan sürede yatırımcı beklediği gibi fiyat düşüşü ile karşılaşırsa hisseler satın alınıp karşı tarafa verilerek işlem sonlandırılacaktır. Bu sürede beklenen gerçekleşmezse benzer miktardaki hisse borçlanarak elde edilecek ve işlem tamamlanacaktır. İslam fıkhı açısından açığa satış işlemi caiz değildir. Çünkü bu işlem türünde sahip olunmayan hisse senetlerinin satışı söz konusudur. Aynı zamanda hisse senetlerinin borç işlemlerine konu edilecek bir mal olmadığını için ve borç karşılığı alınan hisselere karşın talep edilecek fazlalığın faiz olması sebebiyle İslam fıkhında Açığa satış caiz değildir.
Borsa, hisse senedi vb. değerli unsurların alış-satışlarının yapıldığı yerdir. Bu sayede şirketler finansman sağlamakta, yatırımcılarda atıl bir şekilde bekleyen fonlarını şirketlere ortak olarak değerlendirmektedirler. Ülke ekonomisi için faydası olan bu bu sistem bireyin şirket hisselerine ortak olması yani şirkete ortak olması anlamını taşır. Şirketin kar, verimlilik gibi unsurlarında gerçekleşen değişiklikler hisselerinin değerinde artma veya azalma şeklinde değişikliklere sebep olabilmektedir. Gelecekte şirketin kar ve verimliliği konusunda kişilerin beklentileri de hisse senetlerinin artmasına veya azalmasına sebebiyet verebilmektedir.
Özetle borsaya baktığımızda iki farklı durum ortaya çıkar. Mevcut yapıda borsa ile pay sahiplerinin ilişkisi şirket ve şirket ortağı ilişkisine değil kumara daha çok benzemektedir. Literatürleri de at yarışı vb. kumar sistemlerine benzediği için borsa da yatırım yapmanın kumar ve şans oyunlarıyla benzerlikleri bulunur. Tüyo vb. kelimeler tıpkı kumar sistemlerinde olduğu gibi borsada da yer alır. Asıl amaç şirket ortağı olmak değildir esasında. Kağıt alıp satma işlemleri sırasında kar etmektir. Bu sebeple borsa çok nadir durumlarda caiz hale gelecektir. Borsada yoğun şekilde spekülasyon ve manipülasyon oyunları dönmektedir. Her ne kadar deneyimli olursanız olun bir hissenin artıp azalacağını net bir biçimde tahmin edebilmek mümkün değildir. Büyük ölçüde bu sistemlerde kazanmayı ve kaybetmeyi şans belirler. Bu sebeple borsa kumara yakın bir deneyimdir. Yatırımcıların borsada kazanmak ve kaybetmekle olan ilişkileri de kumarbazların oyundaki ilişkilerine çokça benzer. Kağıtların değer kaybetmesi veya kazanması sürekli değişkenlik göstereceği için kişi asıl işlerinden ve hayatının işleyişinden feragat ederek borsayı takip etmek durumundadır. Birçok farklı ortamdan borsadaki işlemleri takip etmek zorunda olan bir yatırımcı vaktinin büyük bir bölümünü borsada geçirecek ve kendini gerçek hayattan soyutlayacaktır. Aynı zamanda kazanmak ve kaybetmek bir çeşit bağımlılık haline geldiğinden borsada yatırım yapmak caiz değildir.
Sıkça sorulan borsa haram mı sorusunu borsaon.com da yanıtladık.
