Türkiye- Batı ilişkileri derin türbülanslardan geçse de, İngiltere’yle ilişkiler çoğu zaman bu fırtınalardan korunaklı bir şekilde yürüdü. Hatta ABD başta olmak üzere pek çok Batılı ülkeyle sorunlar yaşanırken, Türkiye-İngiltere ilişkileri ivmesini hızlandırdı.
ABD merkezli düşünce kuruluşu Atlantic Council’de İlayda Nijhar imzasıyla yayımlanan rapor, İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılmasının, ülkenin dünyanın geri kalanıyla etkileşimini değiştirdiğini, pek çok açıdansa Türkiye ile ikili ilişkilerin, özellikle de Ankara ile ticari ve ekonomik işbirliğinin derinleştirilmesinde hızlandırıcı bir işlev gördüğü tezini savunuyor.
Rapora göre, İngiltere, Brexit sonrası ticari ilişkilerini çeşitlendirmek için yeni fırsatlar ararken, Türkiye’yi ilgi duyulan bir pazar ve ayrılmaz bir ortak olarak kabul etti. Son olarak, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Mayıs ayında yeniden seçilmesinin ardından İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, Twitter’da İngiltere ile Türkiye arasındaki “ticareti büyütmekten NATO müttefikleri olarak güvenlik tehditleriyle mücadele etmeye kadar güçlü işbirliğini sürdürmeyi sabırsızlıkla beklediğini” yazdı. Nijhar’a göre bu tweet ilişkilerin daha da derinleşeceğinin işaret fişeğiydi.
SADECE TİCARET DEĞİL GÖÇ VE SAVUNMA DA VAR
Raporda her iki ülkenin de mevcut İngiltere-Türkiye Serbest Ticaret Anlaşması’nı yeniden müzakere etmek için görüşmelere başlamak da dahil olmak üzere ortaklıklarını daha da güçlendirmeye karar verdiğinin altı çizildi. Uzmanlara göre, güçlenen bu ortaklık, İngiltere hükümetinin 2010 yılında ana hatlarını çizdiği stratejik ortaklığa dayanan yatırım, göç politikası ve savunma işbirliği gibi ticaretin dışında birçok alana da yayılabilir.
TÜRKİYE HEDEF PAZAR
Rapora göre, İngiltere, özellikle AB dışında ticari ortaklıklarını çeşitlendirme stratejisinin bir parçası olarak Türkiye’yi hedef pazar olarak belirledi. Brexit’in ardından Türkiye ve İngiltere, 1 Ocak 2021’de yürürlüğe giren bir serbest ticaret anlaşması imzaladı. Anlaşma, (AB- Türkiye Gümrük Birliği’nin yerine geçen) tercihli ticari ilişkileri sürdürmenin yanı sıra gelecekteki ikili ticari ilişkileri geliştirmeyi amaçlıyordu. Zaman içinde İngiltere-Türkiye ticareti büyüdü ve Mart 2022 ile Mart 2023 arasında toplam 23,8 milyar pounda (yaklaşık 800 milyar TL) ulaştı; bu, önceki yıla göre yüzde 20’den fazla artış anlamına geliyor.
Mevcut anlaşmanın yeniden müzakere edilmesine ilişkin 18 Temmuz’da açıklanan karar, İngiltere’nin özellikle hizmetler ve dijital ticaret alanında Türkiye pazarında yerini genişletme düşüncesinin ardından geldi. Uzmanlara göre, ticaret engellerini ve gümrük vergilerini azaltan güncellenmiş bir anlaşma üzerinde uzlaşıya varılması halinde, bu, İngiltere ile Türkiye arasındaki ekonomik bağları ve daha geniş anlamda işbirliğini daha da derinleştirebilir.
JEOPOLİTİK DERİNLİK
Raporda, İngiltere ve Türkiye’nin artan ticari ilişkilerin yanı sıra jeopolitik işbirliklerini de artırdığına vurgu yapıldı. “Her iki ülke de çeşitli diplomatik alanlarda işbirliği yaptı ve terörle mücadele çabalarının yanı sıra, özellikle Irak ve Suriye ile ilgili olmak üzere bölgesel istikrarla ilgili konularda diyalog kurdu” sözlerine yer verildi. Ve şu ifadeler kullanıldı: “Suriye’deki çatışma nedeniyle ortaya çıkan mülteci krizi, mülteci sayıları yüksek olan her iki ülkeyi de önemli ölçüde etkiledi. Ankara ve Londra, bu sorunları yönetmek ve ele almak ve iç güvenlik kaygıları, ulusal kaynaklar üzerindeki baskılar ve sosyal entegrasyon zorlukları gibi krizle ilişkili riskleri hafifletmenin yollarını bulmak amacıyla bir araya geldi. Suriye bağlamının ötesindeki göç, özellikle kaçakçılık ve yasa dışı göç, İngiltere’nin AB’den çıkmasından bu yana öncelikli bir alan haline geldi ve bu da 2023 Yasa Dışı Göç Yasası’nın kabul edilmesini sağladı. Dünyanın en büyük mülteci nüfusuna ev sahipliği yapan Türkiye, İngiltere’nin göçle ilgili kaygılarının yönetilmesinde stratejik bir ortak oldu”
İNGİLİZ YATIRIMI MERSİN, ADANA, OSMANİYE VE GAZİANTEP’İ BİRBİRİNE BAĞLAYACAK
Raporda İngiltere’nin Türkiye’de çeşitlenen yatırımları da örneklendirildi. Örneğin Temmuz ayının başlarında İngiltere hükümeti, Türkiye’de birkaç büyük şehri daha düşük karbonlu bir rotayla birbirine bağlamak üzere tasarlanan yeni bir yüksek hızlı elektrikli demiryolu için 680 milyon sterlin tutarında (yaklaşık 23 milyar TL) kredi garantisini destekleyeceğini duyurdu. Bu plan Mersin, Adana, Osmaniye ve Gaziantep’i birbirine bağlayacak. Adana, Osmaniye ve Gaziantep, bu yılın başlarında meydana gelen depremlerden önemli ölçüde etkilenmişti.
SAVUNMA İŞBİRLİĞİ
Atlantic Council’e göre, savunma işbirliği aynı zamanda İngiltere-Türkiye ikili ilişkilerinin derinleşmesine de katkıda bulundu. Raporda şu ifadelere yer verildi: “İki ortak, eğitim ve kapasite geliştirme çabaları, ortak askeri operasyonlar ve savunmayla ilgili ticaret ve teknoloji alışverişinde bulundu. Son yıllarda İngiliz savunma sanayii yetkilileri Türk mevkidaşlarıyla çeşitli anlaşmalar imzaladı. Türkiye birkaç yıldır İngiltere’den silah ithal ediyor ‘Suriye’deki Türk askerî faaliyetleri nedeniyle 2019 sonlarında Türkiye’ye silah satışına yönelik yeni ihracat lisanslarının kısa süreliğine durdurulmasının ardından, ihracat lisansı 2021’de yeniden başladı”
