Ekrem İmamoğlu’nun 19 Mart’ta gözaltına alınmasının ardından döviz piyasalarında yaşanan sert yükselişi dizginlemek için yaklaşık 57 milyar dolarlık rezerv eriten Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), yeni adımlar atmaya başladı. Dövize olan talebi azaltmak ve TL’ye dönüşü teşvik etmek amacıyla makroihtiyati çerçevede kapsamlı değişiklikler hayata geçirildi.
Yeni düzenlemeyle birlikte ihracatçılar için kritik bir karar açıklandı. Artık ihracat gelirlerinin en az yüzde 35’inin 31 Temmuz 2025’e kadar Merkez Bankası’na satılması zorunlu olacak. Bunun yanında, ihracatçıların döviz gelirlerini TL’ye çevirmelerini desteklemek amacıyla sağlanan döviz dönüşüm desteği de yüzde 3’e yükseltildi.
Bunlarıda Okuyabilirsiniz
Kavcıoğlu döneminden miras yöntem
Bu uygulama aslında yeni değil. 2022’de, dönemin TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun başında olduğu dönemde benzer bir yöntem devreye alınmıştı. O dönem faizlerin hızla düşürülmesiyle dövizde yaşanan sert yükseliş üzerine ihracat gelirlerinin yüzde 40’ının Merkez Bankası’na satılması zorunlu hale getirilmişti. Yıllar içinde oran kademeli olarak düşürülerek Haziran 2023’te yüzde 30’a, Mart 2025’te ise yüzde 25’e çekilmişti. Ancak 19 Mart sonrası yaşanan siyasi gerilim, döviz ve faiz piyasalarını yeniden altüst edince Merkez Bankası rotayı yeniden bu yönteme çevirdi.
Bankalara döviz baskısı arttı
Karar sadece ihracatçıları değil, bankaları da doğrudan etkiliyor. Yeni düzenlemeyle yabancı para mevduatlarda tüm vadelerde zorunlu karşılık oranları 200 baz puan artırıldı. Böylece döviz mevduatlarına ek yük getirilirken, TL mevduatları teşvik etmek amacıyla TL mevduat zorunlu karşılıklarına ödenecek faiz oranı 2 puan artırılarak TCMB’nin ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinin yüzde 86’sına çıkarıldı.
Öte yandan, yurt içi yerleşiklerle yapılan ve vadesi 1 yılı geçmeyen yabancı para cinsi repo işlemleri için zorunlu karşılık oranı da 400 baz puan yükseltildi. TL mevduat oranı yüzde 60’ın altında kalan bankalara ise bu oranı her ay en az 0.3 puan artırma zorunluluğu getirildi. Böylece dövize yönelen bankaların yükü daha da ağırlaştırıldı.
“Cevdet Akçay’ın Kavcıoğlu’dan farkı yokmuş”
İktisatçı Prof. Dr. Yalçın Karatepe, Merkez Bankası kararlarına yönelik, “Biz bu kararları daha önce de görmüştük. Meğer Cevdet Akçay ile Şahap Kavcıoğlu arasındaki tek fark Cevdet Akçay’ın İngilizce terimlerle konuşmasıymış” yorumunu yaptı.
“Dövize yöneliş siyasi belirsizlikten kaynaklanıyor”
İktisatçı Prof. Dr. Hayi Kozanoğlu, “Tren kaçtı!” yorumunda bulunarak, “Yabancı paralara yöneliş TL – döviz arasındaki küçük cazibe farklarından değil, siyasi belirsizlikten kaynaklanıyor. O nedenle böyle teknik önlemler sonuç vermez. Siyasi tutuklular serbest kalmadan,seçime gidilmeden piyasalar durulmaz” dedi.
Prof. Dr. Ümit Özlale ise “Amaç: Yapılan hukuksuzluklar sonucu eriyen rezervleri biriktirmek ve TL’yi cazip hale getirmek. Maliyet: Özellikle ihracatçılar ve dövizle çalışan şirketler için yeni yükler ve maliyetler geliyor. Yani yapılan hukuksuzluğun bedelinin bir kısmı da bu kesime ödetiliyor” diye konuştu. (Sözcü)
