Küresel yatırımcılar ABD Merkez Bankası’ndan (FED) faiz indirimlerine devam etmesini bekliyor. Ancak MarketWatch’un haberine göre FED yönetiminin enflasyon konusunda temkinli davranması gerekiyor olabilir.
Eylül ayında ABD Tüketici Fiyat Endeksi’ndeki yıllık değişim %2,4’e geriledi. Ancak gıda ve enerji fiyatlarını dışarıda tutan çekirdek enflasyonsa %3,3 ile yüksek seviyede kaldı. Sağlık hizmetleri, araç ve konut sigortası gibi temel ihtiyaçların ve konser biletleri gibi eğlence harcamalarının fiyatları da hızla artmaya devam ediyor. Düşük petrol fiyatları manşet enflasyonu aşağı çekti, ancak bu kolayca tersine dönebilir.
Bunlarıda Okuyabilirsiniz
Çin’de, düşen emlak fiyatları, tüketicilerin karamsarlığı ve aşırı yatırım, küresel olarak üreticiler için fiyatları aşağı çekiyor. Ancak ABD fiyatları üzerindeki bu baskılar azalıyor gibi görünüyor. Eylül ayında enerji dışı malların fiyatı TÜFE’ye göre sadece %0,2 düştü. Bu arada, TÜFE’nin %61,3’ünü oluşturan enerji dışı hizmetlerin fiyatları %4,7 arttı. Örneğin, barınma maliyetleri %4,9 yükselirken diğer enerji dışı hizmetlerin fiyatları da %4,3 arttı.
Burada dört noktadan bahsetmek gerekiyor:
Birincisi, fiyat artışlarının tüketici psikolojisi üzerinde kalıcı etkiler yaratması. New York ABD Merkez Bankası, Conference Board ve Michigan Üniversitesi’nin bir yıllık enflasyon anketi enflasyonun %3’ün üzerinde olması gerektiğini gösteriyor. Bu oran son çekirdek enflasyonla uyumlu ve FED’in %2 hedefinin üzerinde.
İkincisi, siyasilerin hatalarını kabul etmeleri veya hatalarını tekrarlama riskini almamaları yani başarıya ulaşmak için kredi almamaları gerekiyor. Trump ve Biden yönetimleri birlikte Kovid-19 pandemisi sırasında yardımlara 4,5 trilyon dolar harcandı. FED de benzer miktarda tahvil ve diğer menkul kıymetler varlıklarını satın alarak ABD’deki para arzını büyük ölçüde genişletti.
Bu hamleler tüketici talebini artırdı ve manşet enflasyonu Haziran 2022’de %9,1’e çıkardı. Pandemi yardımları aşırı derecede cömertti ve kapanmalar sona erdiğinde işçiler geri dönmekte yavaş davrandı. Bu da ücretler ve fiyatlar üzerindeki yukarı yönlü baskıları uzattı.
Biden yönetimi bu aşırı harcamaları kabul etmek yerine Çip ve Bilimi Yasası ve Enflasyonu Azaltma Yasası ile federal bütçe açığını daha da artırdı. Bu yıl ABD’nin federal bütçe açığı GSYİH’nın %7’si seviyesinde. Bu oran Kovid öncesinde ise %4,7’ydi.
İşletmelerin yapay zeka harcamalarını artırmasıyla, ek özel yatırımlar ve federal borçlar finansal piyasalarda yeni tasarruflar için rekabet edecek. Bu noktada ya FED yönetimi faiz oranlarının pandemi öncesi seviyelerden çok daha yükseğe çıkmasına izin verecek ya da ABD ekonomisi daha fazla enflasyona katlanmak zorunda kalacak.
Demokrat başkan adayı ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris, enflasyonu kısmen, örneğin süpermarket zincirleri tarafından kiraları ve kurumsal fiyatları düşürmek için algoritmalar kullanan büyük ev sahiplerine bağlıyor. Yine de birçok ekonomist, süpermarket marjlarının yükselme eğilimi göstermediğini ve son gıda fiyatlarındaki artışlara bağlı olmadığını belirtiyor. New York FED, market fiyatlarının öncelikle artan ücretler ve dalgalanan emtia fiyatlarından kaynaklandığını tespit etti.
Algoritmik fiyatlandırma yasaklarını savunmak ve işletmeleri günah keçisi ilan etmek, Harris’in kendi destekçileri arasında puan toplamasını sağlayabilir. Ancak ılımlı, kararsız seçmenler arasındaki cazibesini sınırlar. Algoritmik fiyatlandırma özellikle havayollarında yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Bunu yasaklamak, büyük olasılıkla, en yüksek talep sırasında bilet kıtlığına sebep olacaktır. Daha az verimli ücret ayarlamaları ve koltukların bol olduğu durumlarda daha az indirimle sonuçlanacaktır. Dolayısıyla düşük gelirli yolcular için fırsatlar sınırlanacaktır.
Günümüzde, ABD GSYİH’sı pandemiden önce tahmin edilen trende geri döndü ve ekonomi sağlam bir şekilde istihdam yaratmaya devam ediyor. “Salıncak eyaletlerde”, işsizlik genellikle Kovid öncesi seviyelerin altında. Yine de Biden yönetimi ekonomiyi idare etme konusunda kötü not alıyor ve Harris, salıncak eyaletlerde Cumhuriyetçi başkan adayı eski Başkan Donald Trump’a karşı mücadele etmekte zorlanıyor.
Dikkat edilmesi gereken üçüncü nokta, ekonominin her zaman siyasi gündemlerle biçimlendirildiğidir. Son dönemde “neo-liberal ekonomiyi” itibarsızlaştıran ve para basarak ekonomiyi finanse etmeyi ifade eden Yeni Para Teorisi fikirlerine güvenilirlik kazandırmaya çalışan yeni bir kesim ortaya çıktı.
Brookings Enstitüsü tarafından yapılan araştırma, ABD’deki yüksek enflasyon için aşırı Kovid yardım politikalarını değil “özellikle şirket kâr marjlarındaki artışları” ve arz kıtlığını suçlamaya çalışıyor.
Arz kısıtlı olduğunda kâr marjları yükselir. Ancak Ikea ve Nike gibi birçok üretici fiyatlarını düşürme baskısına karşı boyun eğiyor.
MW haberine göre, yüksek faiz oranları ile enflasyon arasındaki kronik ilişkiden kaçınmak için, federal hükümetin ya harcamalarının %60’ından fazlasını oluşturan sosyal yardım programlarını azaltması ya da Avrupa’da ödenenlere daha uygun vergiler uygulaması gerekiyor.
Dördüncü nokta: Ilımlı enflasyona sahip büyüyen bir ekonomi hisse senetleri için iyi bir şeydir. Küresel Finans Krizi’nden önceki 25 yıl, ortalama %3,1 olan TÜFE, enflasyonunun yüksek olduğu bir dönemdi. Bu süre zarfında S&P 500 yılda ortalama %13,7 yükseldi.
Son iki yılda enflasyon ortalama %3,1’de seyrederken hisse senedi fiyatları yıllık %20’den fazla bir hızda arttı. Hisse senedi kazançlarının ileriye dönük olarak ılımlı olması muhtemeldir. Ancak hisse fiyatlarının yükselmesini sağlamak için en önemli şey ekonomik büyüme ve kârlardır.
