Türkiye’de en düşük emekli maaşı ile asgari ücret arasındaki fark giderek açılıyor…
Türkiye’de en düşük emekli maaşı, Salı günü yapılan yüzde 15,75’lik zamla 14.469 TL’ye yükseltildi.
Bunlarıda Okuyabilirsiniz
Özel sektörde işveren (Bağ-Kur 4/B) ve özel sektörde çalışan (Sosyal Sigortalar Kurumu – SSK 4/A) statüsünde emekli olanların 2024’teki en düşük kazancı 12.500 TL’ydi.
Asgari ücretin 17.002 TL olduğu 2024 yılında en düşük emekli maaşının en düşük işçi maaşına oranı yüzde 73,52’ydi.
Asgari ücretin 2025’te yüzde 30’luk zamla 22.104 TL’ye çıkarılmasıyla beraber bu oran yüzde 65,46’ya geriledi. Bu oran, AK Parti’nin iktidarda olduğu son 23 yılın (2002-2025) en düşük değeri.
28 Mayıs 1999’da kurulan 57. Türkiye hükümeti (ANASOL-M) iktidarının son yılında en düşük emekli maaşı 228 lira, en düşük asgari ücret 174 liraydı. Oran olarak düşünüldüğünde, asgari ücretin yüzde 131,03’üne denk geliyordu.
AK Parti’nin iktidarı devraldığı 19 Kasım 2002’den haftalar sonra yeni bir zam daha yapıldı ve emekli maaşı, 332 lira olurken, asgari ücret 226’ya yükseltildi. İki ücret arasındaki fark (yüzde 146,9) neredeyse 1,5 kattı.
SSK 4A en düşük emekli maaşının asgari ücret üzerindeki üstünlüğü 2016 yılına kadar devam etti. 2016’da 1.301 TL olan asgari ücret, 1.265 TL’lik emekli maaşını geride bıraktı.
(Bu tablo Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın sağladığı verilerle hazırlandı.)
Yani SSK 4/A statüsündeki en düşük emekli maaşının asgari ücrete oranla en yüksek olduğu yıl 2003, en düşük olduğu yıl 2025 olarak gerçekleşti.
Dengelerin değiştiği 2016’dan sonra 2017 ve 2023’te emeklinin yararına olumlu anlamda zam yapıldığı, fakat en düşük emekli maaşının asgari ücretin gerisinde kaldığı görülüyor.
(Bu tablo Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın sağladığı verilerle hazırlandı.)
Grafiğe göre, emekli maaşı ile asgari ücret arasındaki fark, 2025 yılının ilk ayında yapılan zamla beraber 7.635 TL’ye çıktı. Bu rakam 2024’te 4.502 TL’ydi.
Bu kayıp, sadece işçi emeklilerini kapsamıyor. Son 23 yılda, tüm gelirlerin asgari ücrete karşı değer kaybettiği görülüyor.
(Tablo, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın sağladığı verilerle hazırlandı.)
Bu tabloda, ortalama memur maaşının 2002 yılında asgari ücretten 5,4 kat daha fazla olduğunu, bunun 2025’te 2,48’e düştüğü görülüyor.
Yine ortalama bir memur emeklisi 2002’de, 2,72 asgari ücret alırken, bu rakam günümüzde 0,91’e, yani bir asgari ücretin altına düştü.
2002’den bu yana asgari ücret 199 kat artarken, SSK 4/A statüsünde en düşük emekli maaşı 91 kat arttı. Ortalama memur maaşında 100 katlık artış yaşanırken, memur emeklisindeki değer 44,5’ti.
Bu durum, asgari ücretin Türkiye’de “normal ücret” olduğunu kanıtlıyor.
Türkiye’de 2023 yılında 10 işçiden 6’sı asgari ücretin yüzde 20 fazlasının altında çalışıyor. Bu oran 20 yıl önce 10 kişide 4 civarındaydı.
Asgari ücretin açlık sınırını geçtiği aylar oldukça sınırlı. Bu da işçilerin önemli bir bölümünün açlık sınırı altında yaşadığını gösteriyor.
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK-AR) hazırladığı “Asgari Ücret Araştırması 2024” raporu asgari ücretin nasıl giderek ortalama ücret haline geldiğini gösteriyor.
Buna göre Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AK Parti) iktidara geldiği 2002 yılında asgari ücretten düşük maaş alan işçilerin oranı yüzde 24,4 iken bu oran 2022 yılında yüzde 33,8’e çıktı.
Asgari ücretin yüzde 5 fazlası ve bunun altında alanların oranı da aynı dönemde yüzde 27,8’den yüzde 37,5’e yükseldi.
Asgari ücretin yüzde 10 fazlası ve bunun altında alanların oranı da yüzde 30,7’den yüzde 38,4’e ulaştı.
10 işçiden dördü asgari ücret sınırında kazanıyor
Bu yüzde 38,4’lük oran gösteriyor ki, kabaca her 10 işçiden 4’ü asgari ücret komşuluğunda yer alıyor. Bu, asgari ücrete yakın bir ücret elde edenler (asgari ücretin yüzde 5 veya yüzde 10 fazlası) ile bunun altında bir ücret alanları belirtmek için kullanılan bir kavram.
Buna göre işçilerin yüzde 38,4’ü 2023 ikinci yarısında aylık 12.542 lira veya bundan daha az bir maaş alıyor.
Asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altında kazananların oranı da son 20 senede yüzde 39,1’den yüzde 58,4’e ulaştı. Bu kişiler de 2023’ün ikinci yarısında aylık en fazla 13.682 lira kazanıyor.
10 işçiden 6’sı açlık sınırının altında kazanıyor
TÜRK-İŞ’in araştırmasına göre Kasım 2023’te 4 kişilik bir ailenin açlık sınırı 14.025 lira idi.
Asgari ücretin yüzde 50 fazlası ve altında aylık alanların oranı da bu dönemde yüzde 49,2’den yüzde 69’a yükseldi.
Asgari ücretin iki katı ve altında kazananların oranı 2002-2022 arasında yüzde 59,9’dan yüzde 81,9’e çıktı.
Asgari ücretin iki katından fazla kazananların oranı da yüzde 40,1’den yüzde 18,1’e geriledi.
DİSK-AR’ın resmi verilerden yola çıkarak hazırladığı bu veriler asgari ücret ve buna yakın kazanan işçilerin büyük bir çoğunluk haline geldiğini, aynı dönemde asgari ücretin iki katından fazla kazananların oranının da hızla düştüğünü ortaya koyuyor.
Avrupa’da emeklilik
Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR) 23 Mart 2024 tarihli “Avrupa’da ve Türkiye’de Emeklilerin Durumu” çalışmasında, Avrupa Birliği ülkelerinde emeklilerin aylık kazançları Türkiye ile kıyaslandı.
Euro cinsinden emekli aylığının Türkiye’de 2012 ve 2021 arasında yüzde 33,6 azaldığı belirtildi.
(Bu tablo, DİSK-AR’ın sağladığı verilerle hazırlandı.)
Tabloya göre, Hollanda’daki bir emekli geçtiğimiz yıl Türkiye’deki bir emekliden 5,88 kat daha fazla gelir elde ediyordu. İtalya’daki emekliler 4,84 kat, Almanya’dakiler 4,55 kat, Fransa’dakiler 4,36 kat ve İspanya’dakiler 4,16 kat daha kazançlıydı. (euronews)
