Farklı yüzde oranları anlamına gelen baz puan, tanım olarak faiz oranları ile ilişkilidir. Baz puan, faiz oranları üzerinde yaşanan değişimi ifade edilmesini sağlayan ölçüm birimi olarak ifade edilmektedir. Merkez Bankası tarafından açıklanan aylık faiz kararlarının hareketine göre her yüzde oranı farklı bir baz puanı ifade etmektedir. Diğer bir ifade ile, bireyleri yakından etkileyen faiz oranları yıl boyunca 12 defa Merkez Bankası tarafından açıklanmaktadır.
Kısaltması “BP” olan baz puan, Merkez Bankası tarafından açıklanan faiz oranını gösteren ölçü birimi olarak öne çıkmaktadır. Açıklanan faiz kararı neticesinde döviz piyasası üzerinde belirli hareketlenmeler meydana gelmektedir. Döviz piyasasında hareketlenme de aynı şekilde tüketim, tasarruf ve yatırımları yakından etkilemektedir. Baz puan tanımından hareketle bakıldığında, baz puanın virgülden sonra gelen dördüncü haneye denk geldiği de anlaşılmaktadır.
Bunlarıda Okuyabilirsiniz
Farklı bir açıdan bakıldığında ise, değişimin 100 baz puan olması yüzdesel cinsten %1 oranında bir değişimi ifade etmektedir. İki farklı getiri oranının karşılaştırılmasında kullanılan bu puan, hem üreticileri hem de tüketicileri yakından etkilemektedir. Tüketici açısından bakıldığında her bir baz puan değişimi döviz kurunu etkilediği için fiyatlar üzerinde değişim meydana gelecektir. Bu sayede de tüketicilerin daha önce bir mal sepetini satın almak için ödedikleri tutar kur değişimi birlikte farklılaşacaktır. Baz puan değişiminden etkilenen bir diğer grup ise, üreticilerdir. Üreticiler açısından bakıldığında, bir malın ya da hizmetin üretilmesi için dışarıdan sağlanan hammadde ve girdilerin fiyatı değişecektir. Bu yüzden de üreticilerin ilgili mal ya da hizmet için talep ettikleri fiyat yükselecek ya da azalacaktır. Fiyatlarda yaşanan değişim ise üreticilerin kazançlarını etkileyecektir.
Baz puan değişimlerinin karşılık geldiği yüzdesel faiz oranları şöyledir: İlgili faiz %5,25 orandan %6,75’e çıkması durumunda karşılık geldiği baz puan değişimi 150 baz puan olarak anlaşılmaktadır. Çünkü faiz oranlarındaki %1’lik değişim baz puan olarak 100’dür. Farklı bir örnekle açıklamak gerekirse; faiz oranının %20 iken %18’e düşmesi demek 200 baz puan azalma ya da 200 baz puan indirim anlamına gelmektedir.
Faiz oranlarında meydana gelen %2,5 değişim ile baz puan olarak 250 baz puan değişim anlaşılmaktadır. %5 faiz oranı değişimi 500 baz puan; %4,5 faiz oranı değişimi 450 baz puan; %4 faiz oranı değişimi 400 baz puan; %3,5 faiz oranı değişimi 350 baz puan; %3 faiz oranı değişimi ise, 300 baz puan değişimine denk gelmektedir.
Politika Faizi Ne Anlama Gelmektedir?
Merkez Bankası resmi faiz oranlarını kullanarak para arzını ve vade yapısı itibariyle kısa vadeli olan faiz oranlarını kontrol edebilmektedir. Bankaların ilgili durumlarda likiditeye ihtiyacı olduğunda Merkez Bankası bankalara kısa vadeli olarak borç vermektedir. Piyasada bulunan fazla likidite konusunda da Merkez Bankası piyasadaki fazla likidi azaltmak için borçlanmaktadır. Her iki durumda da faiz oranı söz konusu olmasından dolayı; Merkez Bankası belirleyici rol oynamaktadır. Merkez Bankası tarafından belirlenen ilgili faiz oranı ise politika faizi olarak adlandırılmaktadır. Politika faizini belirleyen Merkez Bankası faiz oranı sayesinde hem iktisadi olayları hem de fiyatlar genel düzeyini etkilemektedir. Fiyatlar genel düzeyinde yaşanacak değişimler de aynı şekilde hem üretici hem de tüketiciyi olumlu ya da olumsuz etkilemektedir.
Fiyatlar genel düzeyinin yükselmesi tüketicilerin önceden daha uygun fiyata almış oldukları mal ve hizmetleri yükseliş ile birlikte daha yüksek fiyatlardan satın alacaklarını göstermektedir. Üreticiler açısından bakıldığında da, döviz kurunun da etkilenmesiyle dışarıdan satın alınacak olan hammaddeler önceye kıyasla daha pahalıdır. Hammadde ve girdilerin daha pahalı bir hale gelmesi mal ve/veya hizmet fiyatlarında yükselişe neden olacağı için üreticilerin satışları da azalışa geçecektir.
100 Baz Puan Faiz İndirimi Ne Anlama Gelmektedir?
İki farklı getiri oranı ya da faiz oranı değişimlerinin kıyaslanmasında kullanılan baz puan üzerinden değişimler ifade edilmektedir. İlgili değişimlerin baz puan değişimi olarak açıklanması hem yatırımcıların hem de finansçıların işini kolaylaştırmaktadır. Daha açık anlatmak gerekirse; faiz oranlarındaki değişimlerin baz puan cinsinden dile getirilmesi hem finans kuruluşlarınca hem de yatırımcılar tarafından kolaylık olarak algılanmaktadır.
Bir ölçüm birimi olması ile bilinen baz puan, ondalık gösterimde virgül sonrasındaki dördüncü haneyi ifade etmektedir. Örnek vermek gerekirse; 100 baz puan değişimi yüzdesel cinsten faiz oranları üzerindeki %1’lik değişim anlamına gelmektedir. Haberlerde sıklıkla duyduğumuz Amerikan Merkez Bankası olan FED’in faiz oranları üzerinde 25 baz puan değişime gittiği açıklama faiz oranı üzerindeki %0,25 değişime denk gelmektedir.
Düşük faiz oranlarının uygulandığı ülkelerde faiz oranı %0,25 değişti demek yerine faiz oranı üzerinde 25 baz puanlık değişim meydana geldi olarak ifade edilmektedir. Merkez Bankasının temel amaçlarından birisi olan fiyat istikrarı ülke ekonomisini yakından etkilemektedir. Merkez Bankası fiyat istikrarı amacından dolayı faiz oranlarını düşürebileceği gibi; faiz oranlarını yükseltedebilmektedir. Faiz oranlarının kendi içerisinde nominal faiz oranı ve reel faiz oranı olarak ayrıldığı bilinmektedir. Nominal faiz oranı bankalar tarafından açıklandığı gibi; reel faiz oranı ise, enflasyon ile ilişkilidir. Reel faiz oranı tanım olarak, enflasyondan arındırılmış olan faiz şeklinde ifade edilmektedir.
