Ukrayna savaşı öncesinde Avrupa Birliği’nin (AB) en büyük doğalgaz tedarikçisi konumunda bulunan Rusya, yaklaşık 50 yıl süren boru hattı yatırımlarıyla 2022’ye kadar AB’deki pazar payını yüzde 40’a kadar çıkarmıştı.
Savaş kaynaklı yaptırımlar nedeniyle müşterilerini ABD, Katar gibi sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) tedarikçilerine ve üretimini artıran Norveç’e kaptıran Rusya, geçen yıl AB’ye yaklaşık 15 milyar metreküp doğalgaz sevk ederken, söz konusu hacim 2021’de 201,7 milyar metreküp seviyesindeydi.
Bunlarıda Okuyabilirsiniz
Rusya’da boru hatlarıyla doğalgaz tedarikinde tekel konumunda bulunan Gazprom’un AB’deki ana müşterilerinden geriye Macaristan ve Slovakya kalırken, iki ülke de sevkiyatın devam etmesi için girişimlerde bulunmaya devam ediyor.
Son olarak Slovakya Başbakanı Robert Fico 22 Aralık akşamı Moskova’ya gelerek doğalgaz sevkiyatı konusunu görüşmek üzere Kremlin’de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le bir araya geldi.
Macaristan Dışişleri ve Ticaret Bakanı Peter Szijjarto da Rus gazının Macar ekonomisinin istikrarı için kritik öneme sahip olduğunu kaydetti.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodomir Zelenskiy ise Rus gazının sevkiyatını devam ettirmeyeceklerine dair net açıklamalar yaparken, Putin de 19 Aralık’ta yaptığı açıklamada, “Bu sözleşme artık olmayacak, her şey açık, hayatta kalacağız, Gazprom hayatta kalacak.” ifadesini kullandı.
Bölgenin enerji denklemindeki önemli rolünü kaybetmek istemeyen Ukrayna, Azerbaycan üzerinden sevkiyat sağlamak için görüşmelerde bulunurken, bu konuda somut bir ilerleme sağlanamadı.
Öte yandan, Ukrayna geçen yıl AB ve Moldova’dan yaklaşık 5 milyar metreküp doğalgaz ithal ederken, söz konusu gazın önemli kısmını tersine akış yöntemiyle Rusya’dan alınarak ülkeye geri sevk edilen Rus gazının oluşturması da dikkati çekiyor.
Rusya’nın Ukrayna üzerinden gaz sevkiyatı
Sovyetler Birliği döneminde inşa edilen Urengoy-Pomari-Ujgorod Boru Hattı, Sibirya’nın batısında çıkartılan doğalgazı Avrupa’ya Ukrayna üzerinden sevk etmek üzere Rusya’nın Suca şehrine taşıyor.
Ukrayna üzerinden Slovakya’ya uzanan hat, Macaristan’a da buradan sevkiyat sağlıyor.
Avrupa’ya giden Rus doğalgazının üçte birinin geçtiği Sohranivka dağıtım noktasında sevkiyat, Ukrayna tarafından Mayıs 2022’de durdurulurken, gaz sevkiyatı sadece Suca noktasından devam ediyor.
Ukrayna yönetiminin 2023 sonu için yayımladığı verilere göre, boru hatları ile ülke üzerinden Avrupa’ya taşınan Rus gazı miktarı geçen yıl 2022’ye kıyasla yaklaşık yüzde 28 azalarak 15 milyar metreküpe geriledi.
Ukrayna’nın söz konusu sözleşme sayesinde yılda 1 milyar dolar, Gazprom’un ise yılda 3 milyar dolardan fazla gelir elde ettiği tahmin ediliyor.
Türkiye güzergahının önemi artıyor
Rus gazını Avrupa’ya taşıyan ana boru hatları Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa atıl duruma düşerken, Ukrayna’dan sevkiyatın durması halinde tek güzergah olarak Türkiye ön plana çıkıyor.
Türkiye ve Rusya arasında imzalanan anlaşma kapsamında, Ocak 2020’de faaliyete geçen TürkAkım projesi de söz konusu enerji denkleminde yüksek kapasitesiyle dikkati çekiyor.
Her biri yıllık 15,75 milyar metreküp kapasiteye sahip iki hattan oluşan TürkAkım, bugüne kadar Türkiye’ye 40, Avrupa’ya ise 53 milyar metreküpten fazla doğalgaz arzı sağladı.
Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, daha önce yaptığı açıklamada, Türkiye üzerinden Avrupa’ya toplam 63 milyar metreküp gaz ihraç edilebileceğini söylemişti.
Türkiye’de bulunan bir diğer önemli boru hattı TANAP ile de bugüne kadar Türkiye’ye 29 milyar metreküp, Avrupa’ya 38 milyar metreküp gaz ulaştı.
Öte yandan, Türkiye’de bir doğalgaz merkezinin kurulmasına yönelik istişareler de Rus ve Türk yetkililer arasında devam ediyor.
Halihazırda Batı Hattı ve Mavi Akım üzerinden de Rus gazı sevkiyatı devam ederken, Türkiye, İran doğalgazının da müşterisi konumunda. Türkiye’nin girişimleriyle, Türkmenistan gazının Azerbaycan üzerinden, Katar gazının da Suriye üzerinden sevkiyatı da geleceğe yönelik projeler arasında yer alıyor.
Gazprom’un zararı artabilir
Rusya’nın en büyük doğalgaz şirketi Gazprom, 1999’dan bu yana ilk defa geçen yılı zararla kapatırken, şirket Avrupa’da yaşadığı pazar kaybını karşılamak için ihracat pazarlarını çeşitlendirmeye çalışıyor.
Ukrayna üzerinden sevkiyatı da durursa alternatifleri daha da azalacak olan Gazprom, ihracat önceliğini dünyanın en büyük ikinci ekonomisi Çin olarak belirledi.
Gazprom, geçen yıl yaklaşık 430 milyar metreküp doğalgaz tüketen Çin’e Sibirya’nın Gücü boru hattı üzerinden 22,7 milyar metreküp doğalgaz ihraç etti.
Türkiye güzergahının geliştirilmesi için de çalışmalar yapan Gazprom, Türk yetkililerle Marmara Bölgesi’nde bir doğalgaz merkezinin kuruluş sürecinde de yer almak istiyor.
Rus lider Putin, Rusya’nın doğalgazda LNG kapasitesini artırarak daha fazla söz sahibi olmasını isterken, ABD’nin yaptırımları yüksek teknoloji yatırımları gerektiren bu alanda ülkenin ilerlemesini zorlaştıran bir başka unsur olarak ön plana çıkıyor.
