İran İsrail savaşına ABD’nin dahil olması, mevcut durumun hızla değişebileceğini kanıtladı. Peki piyasalara etki etme potansiyeli yüksek olan bu çatışmada yatırımcılar hangi sorulara odaklanmalı?
Yatırımcılar “ABD müdahalesi devam edecek mi?”, “Trump’ın iç siyasi koalisyonu dayanacak mı?”, “Petrol fiyatlarındaki artışın ABD’deki enflasyon üzerinde nasıl bir etkisi olabilir?” gibi kritik sorulara yanıt arıyor.
Bunlarıda Okuyabilirsiniz
6 soru
MarketWatch’tan Joseph Adinolfi’nin haberine göre, Cumartesi akşamı, ABD Başkanı Donald Trump ABD bombardıman uçaklarının İran’daki nükleer tesislere saldırdığını duyurdu. Tüm dünya şimdi İran’ın bu saldırıya nasıl yanıt vereceğini bekliyor. İranlı üst düzey hükümet yetkilileri, olası tüm seçeneklerin değerlendirileceğini ifade ediyor.
İran parlamentosunun ayrıca, küresel petrol ticareti için hayati bir geçit olan Hürmüz Boğazı’nı kapatma yönünde oy kullandığı da biliniyor.
Yatırımcılar hızla değişen durumu anlamaya çalışırken yatırım bankası Jefferies‘deki Washington odaklı stratejistlerden oluşan bir ekip, gelecek birkaç hafta içinde akıllarda olacak altı soruyu vurgulayan bir rapor yayınladı. Bu sorular arasında, saldırı kararının yol açacağı yankıların Trump’ın iç politika gündemini nasıl etkileyebileceği de yer alıyor. İşte o kritik 6 soru…
ABD müdahalesi devam edecek mi?
Trump, İran’ın misillemede bulunması halinde daha fazla hedefi vuracakları konusunda uyardı. İsrail, bölgede bulunan İran destekçileri tarafından fırlatılan füzeleri engelledikten sonra yüksek alarma geçti. Suudi Arabistan ve Katar da dahil olmak üzere diğer Basra Körfezi ülkeleri, petrol altyapısının hedef alınabileceği yönündeki korkular arttıkça itidal çağrısında bulundu.
Jefferies ekibi, daha fazla tırmanışın bölgedeki jeopolitik dinamikleri nasıl etkileyebileceğine dair herhangi bir işaret olup olmadığını takip edeceklerini söylüyor.
Trump’ın koalisyonu dayanacak mı?
Trump’ın İran’a doğrudan bir ABD saldırısını düşünme kararı, iç siyasi koalisyonda çatlaklar yarattı. Steve Bannon ve Tucker Carlson liderliğindeki ‘MAGA izolasyonist kanat’ müdahale etmemeyi savunuyor ve bu da geleneksel Cumhuriyetçi dış politika şahinleriyle çelişen bir çıkış anlamına geliyor. Bazı anketler, Cumhuriyetçilerin yarısından fazlasının bir ABD saldırısına karşı olduğunu öne sürse de Reagan Enstitüsü anketi bu bölünmenin abartılmış olabileceğini öne sürüyor.
Jefferies ekibi, “Bu gelişen koalisyonun nasıl şekilleneceği, Trump’ın iç gündemini belirleme açısından çok önemli olacak” diye yazıyor.
Trump’ın iç politika gündemi nasıl etkilenebilir?
Jefferies ekibi, İran’a saldırı kararının Trump’ın iç siyasi gündemi için kritik bir dönüm noktası anlamına geldiğini belirtiyor.
Ekibin öne çıkardığı bazı önemli sorular şu şekilde sıralanıyor: Saldırı kararı, Trump’ın vergi yasasının geçirilmesini geciktirebilir mi? Ya da bu, borç tavanının yükseltilmesi ve Temsilciler Meclisi’nden geçen yasa versiyonunda yer alan daha kapsamlı vergi indirimi uzatmasının yetkilendirilmesi için ayrı oylamalar yapılmasını zorunlu kılabilir mi? Peki hükümet artık müttefikleriyle devam eden ticaret görüşmelerini arka plana atmaya mı zorlanacak?
ABD’nin çatışmaya daha da derinlemesine dahil olabileceğine dair işaretler, ABD bütçe açıklarının büyüklüğüyle ilgili endişeleri de artırma potansiyeli taşıyor. Jefferies’in alıntıladığı Brown Üniversitesi’nin Savaş Maliyetleri çalışmasına göre, ABD’nin Afganistan’a müdahalesi 2,3 trilyon dolara mal olurken Irak ve Suriye’deki savaşlar toplam 2,9 trilyon dolarlık bir maliyete ulaştı.
Petrol fiyatları nasıl tepki verecek ve bunun enflasyon üzerinde nasıl bir etkisi olacak?
Jefferies ekibi, Brent ham petrol fiyatlarının Mayıs ayındaki düşük seviyelerden itibaren yüzde 30’dan fazla artarak fiyatları yaklaşık 77 dolara çıkardığının altını çiziyor. Bu artışın çoğu, İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatmasına dair endişelerden kaynaklanıyor.
ABD, Orta Doğu’dan eskisinden daha az petrol ithal ederken yerel enerji fiyatları küresel bir şoktan tamamen yalıtılmış olmayacak. Jefferies ekibi, “Yükselen petrol fiyatları son dezenflasyon eğilimlerini durdurma riski taşıyor ve Fed’in faiz indirimlerine giden yolu karmaşıklaştırıyor. Petrol oynaklığını enflasyon ve para politikası yönü için önemli bir değişken olarak yakından izliyoruz” diye yazıyor.
Çin ve Avrupa ile ticaret müzakereleri nasıl etkilenecek?
South China Morning Post’a göre Çin, Washington’un saldırısını eleştirerek bunu uluslararası hukukun ciddi bir ihlali olarak nitelendirdi.
Bu arada Avrupalı liderler diplomatik bir çözüm çağrısında bulundu. Ancak üst düzey İranlı yetkililer, ABD ile görüşmelere geri dönmenin şimdilik gündemde olmadığını söyledi.
Trump’ın ‘Kurtuluş günü’ tarifelerini yeniden uygulamaya koyması için 9 Temmuz son tarihi yaklaşırken çatışma, ticaret müzakerelerini aksatma potansiyeli taşıyor. ABD ile Çin arasındaki ticaret görüşmeleri ise 12 Ağustos’ta bir çözüm penceresiyle karşı karşıya kalacak. Jefferies ekibi, “Çatışma bu tabloyu nasıl değiştirecek?” diye soruyor.
Trump saldırı emri vererek anayasal sınırları aştı mı?
Bundan sonra ne olursa olsun, saldırı kararı Beyaz Saray ile Kongre arasındaki güç dengesine ilişkin derin sonuçlar doğurma potansiyeli taşıyor.
Jefferies’e göre, saldırı, yasa koyucular arasında Trump’ın sınırları aşmış olabileceği yönündeki endişeleri körükledi. Savaş Yetkileri Önergesi (The War Powers Resolution) başkanın ABD güçlerini çatışmaya dahil ettikten sonra 48 saat içinde Kongre’yi bilgilendirmesini gerektirirken, yetkisiz eylemleri 60 günle sınırlandırıyor.
Trump yönetimi, üniter yürütme teorisine güvenerek anayasal yetkisinin sınırlarını zaten zorlamış durumda. Bu karar, Yüksek Mahkeme tarafından bir miktar onay almış olsa da mahkeme şimdiye kadar bu konuyu yalnızca acil durum kararlarıyla ele aldı.
Jefferies ekibi, Trump’ın ABD’nin savaşa katılımını genişletme yetkisine sahip olup olmadığına ilişkin bir kararın, ulusal güvenlikle ilgili konularda yürütme organı ile Kongre arasındaki güç dengesini önemli ölçüde yeniden şekillendirebileceğinin altını çiziyor.
