Ağustos ayı borsa yatırımcılarını korkutuyor. Acadian Asset Management’ta kıdemli başkan yardımcısı ve portföy yöneticisi olan Owen Lamont, Ağustos ayının normal insanlar için sahilde dinlenmek anlamına geldiğini ancak finans piyasaları için ‘panik sezonu’ olduğunu öne sürüyor.
Lamont, finans tarihine baktığında şaşırtıcı bir örüntü buluyor. Lamont, “Sistematik hisse senetleri sizin işiniz olmasa bile gelecek üç ay içinde büyük bir finansal felakete zihinsel olarak hazırlıklı olmanız gerekiyor” diyor.
Bunlarıda Okuyabilirsiniz
Finansal felaket
Fortune’dan Nick Lichtenberg’in haberine göre, Lamont’un araştırması, en yıkıcı finansal krizlerin çoğunun zamanlaması ile yüzyıllardır süregelen bir örüntü arasında doğrudan bir bağ kuruyor: Piyasa çöküşleri, Ağustos’tan Ekim’e kadar uzanan ‘hasat zamanı’nda kümelenme eğiliminde oluyor.
Lamont, “Sistematik hisse senedi stratejilerinin deneyimli uygulayıcıları için Ağustos en acımasız aydır” diye yazıyor. Lamont, Ağustos 2007’deki ‘niceliksel deprem’i hatırlatıyor ve analistlerin o zamandan beri Ağustos ayını ‘telefonlarını kontrol ederek ve parlayan kırmızı rakamlarla dolu ekranlar hakkında kabuslar görerek’ geçirdiklerini söylüyor.
Lamont, 2007’deki niceliksel çöküş sırasında da yaz tatilini geçirdiği Maine’deki evinde olduğunu belirtiyor ve her yıl bu zamanlarda, 50 yaşın üzerindeki tüm niceliksel hisse senedi yöneticileri gibi, bu paniğin kesinlikle aklında olduğunu ekliyor.
Zayıf likidite
Eylül 2008’de Büyük Finansal Kriz’in başlamasıyla gölgede kalsa da Lamont, nicel çöküşün klasik bir örnek olduğunu ve birçok yatırımcının masalarından uzakta olması nedeniyle likiditenin zayıf olduğu piyasalardaki durgun bir dönemde meydana geldiğini yazıyor. Lamont, yatırımcıların ve piyasa yapıcıların Kuzey Yarımküre’de yaz tatiline çıkmasıyla Ağustos ve Eylül aylarının alışılmadık derecede düşük işlem likiditesi dönemleri olduğunu gösteren modern araştırmalara atıfta bulunuyor. Düşük piyasa likiditesi, büyük ve ani işlemleri karşılama kapasitesinin azalması anlamına geliyor ve bu da bir kriz patlak verirse aşırı oynaklığa yol açacak bir reçete olarak öne çıkıyor.
Son 50 yıla bakıldığında Lamont, ABD’deki büyük piyasa krizlerinin çoğunun, zayıf piyasaların şokları artırdığı Ağustos ve Ekim ayları arasında yaşandığının altını çiziyor. Lamont, “Bu aylardaki tarihi piyasa çöküşleri arasında ikisi Eylül ayındaydı: 1998’de Long-Term Capital Management’ın çöküşü ve 2008’de Lehman Brothers’ın iflası; ikisi ise Ekim ayındaydı: 1987’de ‘Kara Pazartesi’ olarak bilinen borsa çöküşü ve 1997’deki Asya finans krizi. Ancak Amerika Birleşik Devletleri’nin kuruluşuna geri dönersek de benzer bir örüntü görülüyor” şeklinde konuşuyor.
Hasat zamanının derin kökleri
Lamont, Amerika’nın ilk balonu olan ‘Scriptomania’nın Temmuz/Ağustos 1791’de, 1857 ve 1873 paniklerinin ise sırasıyla Ağustos ve Eylül aylarında gerçekleştiğini yazıyor. Lamont, “Ardından Ekim ayında 1907 paniği yaşandı” diyor.
Lamont için suçlu açık: Yaz tatili. Ancak Lamont, Amerika’nın tarım ekonomisinin yaz aylarında tatil yapma ihtiyacı yarattığını çünkü bu dönemde hasat yapıldığını ve paranın Doğu Yakası’ndaki büyük şehirlerden Batı’daki tarım bölgelerine akması gerektiğini savunuyor.
Lamont, Oliver Mitchell Wentworth Sprague‘nin 1910’larda Ulusal Bankacılık Sistemindeki Krizlerin Tarihi adlı eserinde ortaya koyduğu ‘panik mevsimi’ teşhisini aktarıyor: “Birkaç istisna dışında tüm krizlerimiz, paniklerimiz ve daha az şiddetli parasal sıkılaştırma dönemlerimiz, batılı bankaların tahıl ürünlerinin satışı yoluyla Doğu’dan büyük miktarda para çekebildiği sonbahar döneminde meydana geldi.”
Bu model, İngiliz ekonomist William Stanley Jevons tarafından da 1884’te fark edilmişti. Lamont, Jeffrey Miron’un 1986’da American Economic Review’da yayınlanan bir makalesine atıfta bulunarak, ABD Merkez Bankası’nın (Fed) kurulmasının kısmen bu tür paniklere bir tepki olduğunu ekliyor. Lamont, “Kaba bir hesap yaparsanız, bu yıl Ağustos ve Ekim ayları arasında büyük bir felaket olasılığı yüzde 10, Kasım ayından sonraki Temmuz ayına kadar ise sadece yüzde 2” diyor ve yatırımcıları gelecek çeyrekte aşırı riske karşı ‘zihinsel olarak hazırlıklı olmaları’ konusunda uyarıyor.
Lamont, yaklaşan panik sezonu konusunda diğerlerine kıyasla özellikle endişeli olmadığını ifade ediyor. Piyasa çöküşünün hala ‘nadir görülen bir olay’ olduğunu belirten Lamont, piyasada bir çöküşü tetikleyebilecek özellikle kaldıraçlı herhangi bir oyuncudan haberdar olmadığını da belirtiyor. Ancak, niceliksel çöküşün yaşandığı Ağustos 2007’de de böyle bir durumdan haberdar olmadığını ekliyor.
Uzaktan çalışmanın etkisi
Lamont, hasat/panik sezonu tezini, genellikle Amerika’da işlemler bittikten sonra ve Asya’da başlamadan önce bir gecede meydana gelen ‘ani çöküşler’ benzetmesine katılıyor ve bunun, likit olmayan bir piyasada biraz aşırı tatil anlamına geldiğini, ‘tıpkı herkes uyursa ne olur’ gibi bir şey olduğunu söylüyor. “Likit olmayan piyasalarda tuhaf şeyler olur” inancını yineleyen Lamont, ekonominin herkesin tuhaflıklara karşı bir tür iştah duyması gerektirdiği konusunda felsefi bir yaklaşım geliştiriyor.
Peki geleneksel olarak Ağustos ayında, bazen tüm ay boyunca, Amerikalılara kıyasla çok daha uzun tatiller yapan Avrupa ve onların çok daha kısıtlı izin politikaları? Lamont da aynı fikirde ancak Amerika’nın dünyanın küresel finans merkezi olması ve çok daha büyük bir piyasa olması nedeniyle, daha az likiditenin etkisinin daha güçlü hissedildiğini belirtiyor. Diğer akademisyenlerin, Avustralya gibi diğer ülkelerdeki mevsimsellikleri ele aldığını ve bunun tam tersinin görüldüğünü veya mevsimsel hissiyat bozukluğunun kuzey ülkelerindeki işlemler üzerindeki etkisini de incelediğini ifade ediyor.
Sonuç olarak, mevcut sistemin faydalarının risklerden daha ağır bastığını söyleyen Lamont, geleneksel, sert yaklaşımın piyasayı kapatmak ve Ağustos ayında ticareti tamamen durdurmak olacağını söylüyor.
Lamont, yoğun düzenlemeler ve liberteryenizm etrafında dönen iki ekonomi okulunda yetiştiğini ve MIT’de öğrendiği Doğu Yakası ‘tuzlu su’ geleneğinin, Chicago Üniversitesi’nde liberteryen ‘tatlı su’ okulunda sekiz yıl öğretim görevlisi olarak çalışmadan önce üzerinde büyük bir etkisi olduğunu ifade ediyor. “Ekonominin temel bir ilkesi, insanların ticaret yapmasına izin vermeniz gerektiğidir” diyen Lamont, insanların hata yaptığını ve piyasaların hata yaptığını savunan davranışsal finansa da inandığını ekliyor ve hükümetlerin de hata yaptığının altını çiziyor.
“Uzaktan çalışmanın yaygınlaşmasıyla tüm sorun zamanla çözülebilir” diye ekleyen Lamont, “Bir teoriye göre, günümüzde hepimiz uzaktan çalışabildiğimiz için tatiller işlem hacmi üzerinde daha az etkili oluyor” diyor.
“Şimdilik” diye ekliyor Lamont, “Tarım ekonomimizle başlayan gelenek paradoksuna hapsolmuş durumdayız. İnsanlar Ağustos ayında tatile çıkıyor çünkü insanlar o zaman tatile çıkıyor. Özellikle aile toplantılarında akrabalarınız tatildeyken tatilde olmak istersiniz.”
