2024’ün sonunda bakıldığında Avrupa için iyimser olabilecek çok az şey görülüyor. Euro Bölgesi’ndeki siyasi ortam her geçen gün daha parçalı ve dengesiz hale geliyor. Almanya şubat ayının sonlarında yapılacak seçimlere kadar istikrarlı bir hükümetten yoksun kalabilir. Fransa ise 2027 yılında sona erecek Emmanuel Macron’un devlet başkanlığı döneminin bitmesini bekliyor.
Kıta genelinde büyüme durdu ve işsizliğin artması bekleniyor. Financial Times’ın haberine göre ekonomi ise katı düzenlemeler, yükselen enerji fiyatları, zayıf demografi, imalat sektöründe artan rekabet ve Çin ve ABD’deki teknolojik gelişmelere ayak uyduramama gibi sebeplerden dolayı geriliyor. Avrupa’nın büyük bir kısmı bir yandan savunma harcamalarını artırma baskısı altındayken öte yandan aşırı borçlarla boğuşuyor.
Bunlarıda Okuyabilirsiniz
Genel beklentiler Avrupa kıtasında ekonomik büyümenin gelecek yıl sadece %1,1 olacağı yönünde. Üstelik daha karamsar tahminler de söz konusu: Bank of America 2025’te kıta genelinde %0,9’luk büyüme bekliyor. Üstelik bu tahmin Donald Trump’ın Beyaz Saray’a dönmesi sonrasında Avrupa’ya sadece kısıtlı miktarda gümrük vergisi tarifesi uygulayacağı senaryosuna dayanıyor. Avrupa Merkez Bankası’nın bağımsız ekonomistlerle yaptığı son ankete göre, büyümeye yönelik riskler ezici bir çoğunlukla aşağı yönlü.
Bu kötümserlik borsalarda da etkilerini hissettiriyor. Avrupa hisse senetleri rekor seviyelerine yakın işlem görüyor olabilir. Ancak hisseler ABD varlıklarına göre keskin derecede düşük performans gösteriyor. Euro STOXX 600 Endeksi gelecek yılın tahmini bilançolarına göre S&P 500 Endeksi ile karşılaştırıldığında %40’lık rekor bir iskontoyla işlem görüyor.
Bank of America’nın yatırımcılarla yaptığı en son ankete göre, ABD’li hane halkları hisse senetleri konusunda hiç bu kadar iyimser olmamıştı. ABD’li fon yöneticileri de hiç bu kadar az nakit tutar olmamıştı. Bu tabloya rağmen küresel fon yöneticilerinin Avrupa hisse senetleri tercihi ortalamaların altında ve kimse 2025’te Avrupa hisselerinin diğer piyasalardan daha iyi performans göstermelerini beklemiyor.
Ancak Wealh of Nations Finans Yazarı Simon Nixon’a göre bu denli bir karamsarlık iyi yönlü sürprizler için de seviyeyi oldukça düşürüyor. Nixon’a göre 2025’te Avrupa’daki yatırımcı atmosferini düzeltebilecek senaryolar da mevcut:
Nixon’a göre Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) acil bir biçimde enflasyon konusunda endişelenmeyi bırakması ve büyümeyi desteklemek için kararlı bir şekilde hareket etmesi gerekiyor. AXA Baş Ekonomisti Gilles Moëc, gösterge faiz oranlarının mevcut yüzde 3,0’dan yüzde 1,5 veya altına düşürülmesinin, gayrimenkul ve inşaat da dahil olmak üzere zor durumdaki sektörlere olan güveni canlandırmaya yardımcı olabileceğini düşünüyor. Ayrıca, karbondan arındırma projelerini destekleyen hükümetler uzun vadede ortaya çıkabilecek mali baskının bir kısmından kurtulmayı sağlayabilir.
Baş ekonomist Ukrayna’daki savaşın Kiev’in kabul edebileceği şartlarda sona ermesi halinde daha düşük enerji fiyatlarının ortaya çıkabileceğini ve bu senaryoda iki buçuk yıldır kıtayı etkisi altına alan kara bulutların dağılabileceğini söylüyor. Ukrayna’nın yeniden inşası ve ABD ortak pazarına entegrasyonu ekonomik aktiviteyi canlandıracaktır. Bu kademeli bir süreç olabilir. Ancak ekonomiye güvenin artması anında olacaktır. Böyle bir anlaşma şu an için pek olası görünmese de Nixon’a göre, Suriye’deki son gelişmeler jeopolitik konularda şartların hızlı değişebileceğini gösteriyor.
Almanya’nın borç frenini gevşetmesi de başka bir ekonomik destek anlamına gelebilir. Avrupa’nın en büyük ekonomisinin bir sonraki şansölyesi olmaya en yakın aday Friedrich Merz ve o da şu an için bu ihtimali dışlıyor. Ancak Hristiyan Demokratlar’ın daha fazla borçlanma olmadan savunma harcamalarını artırma ve vergileri düşürme taahhüdünü yerine getirmeleri zor. Angela Merkel’den Bundesbank’ın mevcut başkanına kadar herkes borç freninde bir reformu destekliyor. Bu arada Berenberg Bank’ın Baş Ekonomisti Holger Schmieding istikrarlı bir arz yönlü reform programının Almanya’daki büyümeyi gelecek yıl %0,5 artırabileceğini öngörüyor.
Mario Draghi’nin AB’nin rekabet gücünün nasıl artırılacağına dair son tavsiyelerinin uygulanmasında ilerleme kaydedilmesi de yukarı yönlü bir sürpriz olabilir. Beklentiler, özellikle herhangi bir yeni ortak borç ihracına karşı muhalefet nedeniyle şu anda düşük. Yine de eski İtalya başbakanının deregülasyon gündeminin çoğu, ek finansman ve hatta mevzuat gerektirmiyor. Ayrıca, Avrupa kendi güvenliğini sağlamak ve Trump’ın tarife tehditlerini önlemek için çabalarken, savunma harcamalarını finanse etmek için yeni tahvil ihraçlarına karşı direncin zayıflayabileceğine dair işaretler de var.
Avrupa’nın reformlar konusunda ilerleme kaydetmesinin mümkün olmadığını görüşü şu an için hakim. Bunun en önemli sebebi ise Fransa’da ve Almanya’da güçlü bir lider olmaması. Yine de diğer liderler bu boşluğu dolduruyor. Örneğin, Ursula von der Leyen’in AB-Mercosur ticaret anlaşmasını imzalamak için yeni görevinin ilk haftasında Brezilya’ya uçma kararı, Avrupa Komisyonu Başkanı’nın, bloğun ekonomik ve jeopolitik çıkarlarına açıkça uygun olan bir anlaşma peşinde siyasi riskler almaktan korkmadığını gösterdi. Leyen en azından şimdilik durumun ciddiyetinin farkında ve yükselmeye hazır gibi görünüyor. Nixon tüm bu başlıklar göz önüne alındığında, Avrupa’nın 2025’te herkesi olumlu yönde şaşırtabileceğini söyledi.
